SANLIPI: Fil 312

Ang aralin ay mula sa mga pinagsama- samang ideya sa iba’t ibang aklat at babasahin sa internet. Hindi nais ariin ng blogger ang mga kaalamang nakasaad dito. Pahintulot ang hinihingi ng blogger para sa mga awtor at may akda na hindi nabanggit dito. Higit sa lahat, walang intension na gamitin ng blogger ang mga kaalamang narito upang ilagay sa kahihiyan ang mga sumulat nito.

Wikang Filipino

articles compiled from http://www.languagelinks.org/onlinepapers/wika.html )

Wikang Filipino
Ginagamit sa:	Mga bansang may mahigit sa 1 milyong manananalita: Pilipinas at Estados Unidos Mga bansang may mahigit sa 100 libong mananalita: Arabyang Saudi, Australya, Hapon, Italya, Kanada, Malasya, Mga Pinag-isang Arabong Emirado, Singgapur, at Tsina (lalo na ang Hong Kong)
Kabuoang-bilang ng mga nagwiwika:	Unang wika: Tingnan ang Tagalog Ikalawang wika: mahigit sa 60 milyon Kalahatan: 90 milyon^[1]
Pagkakahanay:	51 (kasama ang iba pang mga kahalawang Tagalog)
Mag-anak ng wika:	Awstronesyo Malayo-Polinesyo Gitnang Pilipinas Tagalog Wikang Filipino
Pamamaraan ng pagsulat:	Latin (kahalawang Filipino)
Opisyal na katayuan
Opisyal na wika sa:	Pilipinas
Pinangangasiwaan ng:	Komisyon sa Wikang Filipino

Ang wikang Filipino ang pambansang wika at isa sa mga opisyal na wika ng Pilipinas—ang Inggles ang isa pa—ayon sa Saligang Batas ng 1987. Isa itong wikang Awstronesyo at ang de facto ("sa katotohanan") na pamantayang bersyon ng wikang Tagalog, bagaman de jure ("sa prinsipyo") itong iba rito.

Pagsilang at layunin

Isang layunin ng pagkakaroon ng isang wikang pambansa ang pagpapalaganap ng pagkakaisang pambansa, ang pagkakaroon ng heograpiko at politikal na pagkakapatiran, at maging ang pagkakaroon ng isang sumasagisag na pambansang wika ng isang bansa. Unang sumibol ang diwa ng pagkakaroon ng isang wikang pambansa sa Pilipinas noong balik-tanawin ni Manuel Quezon noong 1925 ang isang damdamin ng pagkabigo ng pambansang bayaning si Jose Rizal, nang hindi nito magawa ng huling makipag-ugnayan sa isang kababayang babae habang nasa isang bangka patungong Europa.

Kasaysayan at sariling katangian

Noong Nobyembre 13, 1937, inilikha ng unang Pambansang Asamblea ang Surian ng Wikang Pambansa, na pinili ang Tagalog bilang batayan ng isang bagong pambansang wika. Naimpluwensyahan ang pagpili sa Tagalog ng mga sumusunod:

a. Sinasalita ang Tagalog ng napakaraming tao at ito ang wikang pinakanauunawaan sa lahat ng mga rehiyon ng Pilipinas. Papadaliin at pabubutihin nito ang komunikasyon sa mga taumbayan ng kapuluan.

b. Hindi ito nahahati sa mga mas maliliit at hiwa-hiwalay na wika, tulad ng Bisaya.

Ang tradisyong pampanitikan nito ang pinakamayaman at ang pinakamaunlad at malawak (sinasalamin ang dyalektong Toskano ng Italyano). Higit na mararaming aklat ang nakasulat sa Tagalog kaysa iba pang mga katutubong wikang Awstronesyo.

c. Ito ang wika ng Maynila, ang kabiserang pampolitika at pang-ekonomiya ng Pilipinas.

Ito ang wika ng Himagsikan at ng Katipunan—dalawang mahahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas.

Noong 1959, nakilala ang wikang ito bilang Pilipino upang mahiwalay ang kaugnayan nito sa mga Tagalog. Nagtakda naman ang Saligang Batas ng 1973 ng panibagong pambansang wikang papalit sa Pilipino, isang wikang itinawag nitong Filipino. Hindi binanggit sa artikulong tumutukoy, Artikulo XV, Seksyon 3(2), na Tagalog/Pilipino ang batayan ng Filipino; nanawagan ito sa halip sa Pambansang Asamblea na mag-“take steps towards the development and formal adoption of a common national language to be known as Filipino.” Gayundin, nilaktawan ng Artikulo XIV, Seksyon 6, ng Saligang Batas ng 1987, na ipinagbisa matapos ng pagpapatalsik kay Ferdinand Marcos, ang anumang pagbabanggit ng Tagalog bilang batayan ng Filipino at mismong ipinagpatuloy na “as [Filipino] evolves, it shall be further developed and enriched on the basis of existing Philippine and other languages (pagbibigay-diin idinagdag).” Tiniyak pa ng isang resolusyon[4] ng Mayo 13, 1992, na ang Filipino “ang katutubong wika, pasalita at pasulat, sa Metro Manila, ang Pambansang Punong Rehiyon, at sa iba pang sentrong urban sa arkipelago, na ginagamit bilang wika ng komunikasyon ng mga etnikong grupo (pagbibigay diin idinagdag).” Gayumpaman, tulad ng mga Saligang Batas ng 1973 at 1987, hindi nito ginawang kilalanin ang wikang ito bilang Tagalog at, dahil doon, ang Filipino ay, sa teoriya, maaaring maging anumang katutubong wikang Awstronesyo, kasama na ang Sugboanon ayon sa paggamit ng mga taga-Kalakhang Cebu at Davao.

Mga naiibang pananaw at panukala

Bagaman naitakda na sa Saligang Batas at mga kaugnay na batas ang sariling katangian ng Filipino, may nananatili pa ring mga alternatibong panukala sa kung ano dapat ang maging katangian ng wikang Filipino. Gayumpaman, nararapat itong maibukod sa mga nagdaraing lamang na, sa kasalukuyan, ang Filipino ay de facto na iisa sa Tagalog at na ang pampublikong paggamit ng Filipino ay sa katotohanan ang paggamit ng Tagalog.

Ang cuneiform ang isa sa mga nalalamang sinaunang anyo ng nakasulat ng wika.

Ang wika ay isang bahagi ng pakikipagtalastasan. Kalipunan ito ng mga simbolo, tunog, at mga kaugnay na batas upang maipahayag ang nais sabihin ng kaisipan. Ginagamit ang pamamaraang ito sa pagpapaabot ng kaisipan at damdamin sa pamamagitan ng pagsasalita at pagsulat. Isa rin itong likas na makataong pamamaraan ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin at mga hangarin sa pamamagitan ng isang kaparaanang lumilikha ng tunog; at kabuuan din ito ng mga sagisag sa paraang binibigkas. Sa pamamagitan nito, nagkakaugnayan, nagkakaunawaan at nagkakaisa ang mga kaanib ng isang pulutong ng mga tao.

Etimolohiya

Nag-ugat ang salitang wika mula sa wikang Malay. Samantalang nagmula naman sa Kastila ang isa pang katawagan sa wika: ang salitang lengguwahe. Tinatawag ding salita ang wika. Katulad ng language - tawag sa wika sa Ingles - nagmula ang salitang lengguwahe o lengwahe sa salitang lingua ng Latin, na nangangahulugang "dila", sapagkat nagagamit ang dila sa paglikha ng maraming kombinasyon ng mga tunog, samakatuwid ang "wika" - sa malawak nitong kahulugan - ay anumang anyo ng pagpaparating ng damdamin o ekspresyon, may tunog man o wala, ngunit mas kadalasang mayroon.

Mga anyo ng wika

Pinakapayak sa mga anyo ng wika ang paggamit ng mga salita o pagsasalita. (Tingnan ang mga sining na pangwika). Subalit kabilang din rito ang pagsusulat, mga wikang pasenyas, larangan ng musika, sining ng pagpipinta, pagsasayaw, at maging ang matematika. "Wika" ang lahat ng mga ito kung gagamitin ang malawakan na kahulugan ng wika.[1] Sa ilang pagkakataon, tinatawag ding dila (piguratibo), salita, diyalekto, o lingo (sariling-wika ng isang grupo, [bigkas: ling-gow, mula sa Ingles]) ang wika.

Kasaysayan at teoriya

Hindi lubos na nalalaman kung saan, kailan, at paano nagsimula ang paggamit ng wika. Subalit mayroong mga hinuha at kuru-kuro ang mga dalubhasang nagsipagaral ng paksang ito. Isa sa mga teoryang ito ang nagsasabing "ginaya ng mga sinaunang tao ang mga tunog na narinig niya sa kalikasan." Halimbawa ng mga tunog na ito ang mga kahol ng mga asong-gubat o ng mga bumubukal na sapa. Dahil sa iba't ibang interpretasyon o gawi sa paggaya ng mga "tunog ng kalikasan" na ito kaya nagkaroon ng maraming mga wika sa mundo.

Mga katangian

Ito ang mga karaniwang katangian ng wika:

a. may balangkas

b. binubuo ng makahulugang tunog;

c. pinipili at isinasa-ayos;

d. arbitraryo;

e. nakabatay sa kultura;

f. ginagamit;

g. kagila-gilagas;

h. makapangyarihan

i. may antas;

j. may pulitika;

k. at ginagamit araw-araw.

Mga Antas ng Wika Kabilang ang mga sumusunod sa mga kaantasan ng wika:

a. ordinaryong wika na ginagamit ng mga kabataan sa kanilang pang-araw-araw na pakikipag- usap na kadalasang malayang pinagsasama ang mga wikang Ingles at Filipino

b. ginagamit na salitang may "Taglish"

c. ginagamit sa loob ng silid-aralan o paaralan

d. wikang ginagamit ng isang partikular na lugar o pook.

*salitang kalye - pinakamababang uri ng wikang ginagamit ng tao, na nabuo sa kagustuhan ng isang partikular na grupo na nagkakaroon ng sariling pagkakakilanlan. ito rin ay maaring nabuo sa pag-baliktad ng mga salitang

*Kolokyal/pambansa - wikang sumusunod sa batas ng balarila at retorika.

Mga kagamitan

a. Isang proseso ng pagpapalitan ng impormasyon na kadalasan na ginagawa sa pamamagitan ng karaniwang sistema ng mga simbolo ang komunikasyon. Ang araling pangkomunikasyon ang disiplinang pang-akademya kung saan pinag-aaralan ang pakikipagtalastasan.

b. Ginagamit ang wika sa pagpapahayag ng pangungusap. Madaling maunawaan ang pangungusap kahit gaano pa kahaba o ano man ang anyo nito. Malinaw ito kaya madaling naiintindihan ng bumabasa o nakikinig ang kahulugan nito.

c. Pagpapaliwanag o pagpapaunawa ang tawag sa gawaing pangkaisipan upang matugunan ang pakikipagugnayang ginagamitan ng mga pananalita o mga hudyat o senyas ng kamay, maaaring kasabayan ng taong nakikipagugnanayan, o matapos ang bawat bahagi ng paglalahad ng taong nakikipagugnayan. Nagaganap ang pagpapaunawa sa pagitan ng dalawa, tatlo, o higit pang bilang ng mga tagapagsalita o tagapaglahad na hindi nakapagsasalita o nakasesenyas mula sa pinagmumulang wika.

Kategorya ng paggamit ng wika

Ang dalawang kategorya ng paggamit ng wika ay pormal at inpormal o di-pormal.

a. Pormal

Ang Pormal ay ang mga salitang istandard, karaniwan, o pamantayan dahil kinikilala, tinatanggap at ginagamit ng higit na nakararami lalo na mga nakapag-aral ng wika. Ginagamit ito sa mga usapang pormal. Narito ang mga uri nito:

*Pambansa o karaniwan - mga karaniwang salitang ginagamit sa mga aklat pangwika o pambalarila sa mga paaralan, gayundin sa pamahalaan.

*Pampanitikan o pangretorika - mga salitang gamitin sa mga akdang pampanitikan, karaniwang matatayog, malalalim, makulay, at masining.

b. Impormal o di-pormal

Ang impormal o di-pormal ay mga salitang karaniwang palasak at madalas gamitin sa pang- araw-araw na pakikipagusap. Ginagamit ito sa mga hindi pormal na usapan. Narito ang mga uri nito:

*Lalawiganin - mga bokabularyong diyalektal. Gamitin ito sa mga partikular na pook o lalawigan lamang.

Halimbawa: Papanaw ka na? (aalis ka na?)

Nakain ka na? (kumain ka na?)

*Balbal - mga salitang nahango lamang sa pagbabago o pag-usod ng panahon, mga salitang nabuklat sa lansangan.

*Kolokyal - mga salitang ginagamit sa mga pagkakataong inpormal. Ang pagpapaikli ng isa, dalawa, o higit pang salita ay mauuri rin sa antas na ito.

Ugat ng Wika

May mga bagay sa mundo na hindi na pinoproblema at iniisip pa ng mga tao. Gaya ng kung bakit bughaw ang ulap, kung bakit matamis ang asukal, kung sino ba ang nagpauso ng pagsusuot ng pustiso at kung anu-ano pa. Kadalasan, mapapaisip lamang tayo kapag may nagtanong na sa atin. Tulad ng nangyari ngayon. Naatasan kami na magsulat tungkol sa pinagmulan ng wika. Napaisip tuloy ako ng lubusan noong ibinigay ang gawaing ito. Saan nga ba nanggaling ang wika? Sino ba ang nagpasimula nito?

Ayon sa aking pagsasaliksik sa internet, mayroong dalawang teorya tungkol sa pinagmulan ng kakayanan ng mga tao na makapagsalita. Ang una ay ang paniniwala sa sinasabi ng Bibliya na ang wika ay isang regalo mula sa Diyos. Na simula pa lang ng ipinanganak ang tao, may natural na itong kapasidad na gumamit ng wika. May punto naman ang nakasaad dito dahil tao lang naman talaga ang ipinanganak na may kapasidad upang magsalita dahil kahit ilang milyong taon mo pa turuan magsalita ang aso hindi talaga magsasalita yun. Ang ikalawa namang palagay ay ang paniniwala na ang wika ay nagsimula noong panahon na nag e-"evolve" ang tao at nagkaroon ng pagkakataon na malinang ang utak nito at natuto silang magsalita. Para na ring sinabi nitong teorya na ito na isang araw makakapag-salita na din ang mga kabayo at makakasalamuha natin sa araw-araw.

Mayroon ding mga teorya tungkol sa pagkakagawa ng wika bukod sa mga teorya tungkol sa pinagmulan ng kapasidad ng tao sa pagsasalita.

Ang "Ta-ta Theory" ni Charles Darwin ay nagsasabi na ang wika ay nagsimula sa pag-gaya ng tao sa galaw ng katawan sa pamamagitan ng pag-likha ng mga tunog gamit ang bibig. Kumbaga noong unang panahon daw ang mga tao na nangangaso ay nag sesenyasan lamang. Ngunit dahil nagkaroon na sila ng madaming kagamitan ay nahirapan na silang sumenyas kaya sila ay gumawa ng mga tunog na nagpapahiwatig ng gusto nilang sabihin sa kanilang ka-tribo. Siguro dito pwede natin isunod ang teorya na nagsasabi na ang wika ay nagmula sa pang-gagaya ng mga tao sa mga naririnig nitong mga tunog. Nakakatawang isipin, halimbawa ang mga kababaihan ay manghuhuli ng palaka. Isang sosyal na babae ang nakakita sa pugad ng mga palaka, ngunit sa kadahilanang takot ito sa palaka ay sumigaw na lang siya ng Ribbit! Ribbit! Isang ordinaryong babae naman ang nakarinig sa sigaw kaya tinawag niya ang kanyang mga kasamahan para puntahan ito kaya siya ay sumigaw na Kokak! Kokak! at nagdadagsaan na ang ibang mga babae para humuli ng mga palaka.

"Bow-wow Theory" ang teorya na tinutukoy ko sa nabanggit kong pag-gaya sa tunog mula sa kalikasan. Ang sabi sa teoryang ito, nagmula ang wika sa panggagaya ng mga tao sa mga tunog na naririnig nito katulad ng tunog ng aso; arf-arf (kung ikaw ay pa-sosyal), wu-wu, (kung ikaw ay Instik), tunog ng manok; cockadoodle-doo (kung ikaw ay may imported na manok), Tiktila-ok (kung taga kalye lang ang manok mo). Kung iisipin natin, di ba't magkakatunog lang naman talaga ang mga hayop na ito, pero bakit iba-iba ang mga salitang ginagamit ng tao? Hindi ba dapat pare-pareho lang sila kung dito talaga nagsimula ang pagkaimbento ng wika?

Mayroon din tinatawag na "Pooh-pooh Theory" kung saan sinasabi na ang wika ay nagsimula sa pag-lalahad ng mga tao sa kanilang nararamdaman. Halimbawa kapag kinurot ka ng iyong guro sa singit ikaw ay sisigaw ng Aray!!!, o kaya naman kung maarte ka ay sisigaw ka ng Ouch!!! Isa pang halimbawa ay kung nakakaramdam ka ng kalungkutan. Kung ikaw ay isang Kano, sigh ang maririnig sa iyo, kung ikaw ay Pinoy malamang hay.... naman ang maririnig sayo.

Sa kasalukuyan hindi pa rin maipaliwanag ng mga siyentipiko, mga matematiko at mga linggwistiko ang tunay na ugat ng wika. Kahit ako naguguluhan din at nagtataka. Siguro nga hindi lahat ng bagay sa mundo ay kayang maipaliwanag ng tao. Nakakatuwang isipin dahil dito nagiging lalong misteryoso ang mundong ginagalawan natin.

Baryasyon ng Wika

1. Dayalek/ Dayalekto : pagkakaiba – iba o baryasyon sa loob ng isang particular na wika.

: wikang sinasalita ng isang neyographical.

Hal: Pakiurong ng po ang plato (Bulacan – hugasan)

Pakiurong nga po ang plato (Maynila – iusog)

2. Idyolek: nakagawiang pamamaraan sa pagsasalita ng isang individual o ng isang pangkat ng mga tao. ( uri ng wikang ginagamit at iba pa)

: Individwal na estilo ng paggamit ng isang tao sa kanyang wika.

Hal: Tagalog – Bakit?

Batangas – Bakit ga?

Bataan – bakit ah?

3. Sosyolek : baryasyon ng wika batay sa katayuan sa lipunan ng nagsasalita o sa pangkat na kanyang kinabibilangan.

: may kinalaman sa katayuang sosyo-ekonomiko ng nagsasalita

4. Creole: Ang Chavacano ay creole. Hindi ito kabilang sa angkan ng Austronesian. Ito’y mula sa Spanish na ginamit din sa Pilipinas. Ang Chavacano ay ginagamit sa Zamboanga, Basilan, Cavite, Ternate, at Ermita (Manila).

THE LANGUAGES OF THE PHILIPPINES

Jessie Grace U. Rubrico

There are over a hundred native languages in the Philippines. Except for Chavacano, all of them belong to the Malayo-polynesian subgroup of the Austronesian family of languages. Chinese -Mandarin and Fookein, as well as Spanish are also used by some sectors of Philippine society. English is one of the country’s official languages, Filipino is the other official language.

Eight languages with the most number of native speakers are considered major languages. These are Cebuano, Tagalog, Ilokano, Bikol, Hiligaynon, Waray, Kapampangan, and Pangasinense. Ilokano and Tagalog are the lingua franca in Luzon; and Cebuano in the Visayas and Mindanao. Filipino is the national lingua franca.

Philippine languages may be classified into six subgroups: Northern Philippines, Southern Philippines, Meso-Philippines, Southern Mindanao, Sama-Bajaw, and Celebes Sangir.

I. THE NORTHERN PHILIPPINES GROUP.

This is divided into two subgroups: Northern Luzon and Bashic -Central Luzon-Northern Mindoro. The Northern Luzon subgroup is composed of Southern Cordilleran, Ilokano, and South-Central Cordilleran; The second subgroup is composed of Bashic, Central Luzon, and Norhtern Minodoro languages. This is diagrammed below:

Table 1 Classification of the Northern Luzon Subgroup (NP 1)

1. Northern Cordilleran --(a) Ibanagic ~ Adasen, Atta, Ibanag, Itawis, Yogad, Gaddang, Ga’dang, Isneg; (b) Arta ; (c) Dumagat ~ Kasiguranin, Paranan/Palanenyo, Agta --Alabat Island, Manide, Casiguran , Central Cagayan, Dicamay , Dupaninan, Umirey, Edimala, Pugot.

2. Ilokano

3. South-Central Cordilleran: (a) Southern Cordilleran ~ Inibaloi, Iwaak, Kallahan (Kayapa, Keley-i, Tinoc), Karaw; Pangasinan; Ilongot/Bugkalot; (b) Central Cordilleran ~ Itneg --Tingguian, Inlaod, Masadiit, Luba Tiempo; Kalinga --Butbut, Limos, Lower Tanudan, Lubuagan, Kal-uwan, Madukayang, Sumadel-Tinglayan, Upper Tanudan; Isinai; Nuclear Cordilleran ~ Balangao, Bontoc, (Igorot, Kadaklan-Barlig), Kankanay (Sagada Igorot, Northern Benguet); Ifugao -- Amganad, Batad, Mayoyao, Kiangan.

Table 2 The Bashic-Central Luzon-Northern Mindoro Subroup (NP 2)

1 Bashic: Ibatan.

2. Central Luzon: (a) Sinauna; (b) Sambalic --Ayta (Abenlen, Ambala, Bataan Sambal, Mag-anchi Sambal, Mag-indi/Baloga, Bolinao Sambal, Botolan Sambal, Tina Sambal); (c) Kapampangan

3. Northern Mindoro: Alangan, Iraya, Tadyawan

II. SOUTHERN PHILIPPINES GROUP
Twenty-three languages comprise this group. Subanon, Manobo, and Danao are its major divisions.

Diagram 2 Southern Philippines Language Group

III. MESO PHILIPPINES

This group has four subgroups, namely: Southern Mangyan, Kalamian, Palawan, and Central Philippines which in turn is subdivided into Tagalog, Bikol, Mansaka, Mamanwa, and Bisaya. There are five Bisaya subgroups --Southern, Cebuan, Central, Banton, and Western.

Diagram 3. The Meso-Philippines Group

This Group includes (1) South Mangyan: Batangan/Buhid, Tawbuid (Eastern), Tawbuid (Western), Hanunoo; (2) Kalamian: Agutaynen, Kalamianen, Tagbanwa; (3) Palawan: Batak, Molbog, Palaweño, Tagbanwa; (4) Central Philippines -- (a) Tagalog; (b) Bikol - Agta (Isarog, Iraya, Iriga), Naga, Virac, Albay, Rinconada, Pandan; (c) Mansakan -- Davawenyo, Kalagan, Tagakaulo, Kamayo, Isamal, Caraga, Mansaka, Cataeleño (d) Mamanwa; at (e) Bisaya.

Diagram 4. The Bisaya Languages.

The languages in this group are: : Aklanon, Calayunen, Cuyonon, Malaynon, Kinaray-a, Ratagnon; Looknon, Ati, Romblomanon, Sorsogon Gubat, Sorsogon Bicol, Waray; Capiznon, Hiligaynon, Masbatenyo, Porohanon; Surigaonon, Butuanon, Tausug; Cebuano; Bantoanon; Mabinay Ata, Negros Oriental, Ayta (Sorsogon), Ayta (Tayabas), Karolanos (gitnang Negros), Magahat (Southwestern Negros), and Sulod (Tapaz, Capiz).

IV. SOUTH MINDANAO. The following are the languages in this Group Blaan Koronadal, Sarangani                                  Blaan, Tboli; Tiruray, Bagobo ~ Giangan.
V SAMA-BADJAW. The seven languages in this group are classified into (a) Abaknon; (b) Yakan; and                  (c) Sulu-Borneo which includes Jama Mapun, Pangutaran Sama, Sama Balangingi,                       Siasi Sama, Sibutu.
VI CELEBES SANGIR. is spoken in Balut and Sarangani Islands..
        *CREOLE. Chavacano is a creole. It does not belong to the Austronesian family of languages. Its lexicon is Spanish bur its syntax is similar to that of other Philippine languages. Chavacano is spoken in Zamboanga, Basilan, Cavite, Ternate, and Ermita (Manila).

Maguindanao, Tausug, Maranao, and Ibanag complete the first dozen of Philippine languages with the most number of speakers. Four Philippine languages are listed by the Summer Institute of Linguistics (SIL) in the "Top 100 languages by Population" --Tagalog (number 57), Cebuano (# 61), Ilokano (# 91), and Hiligaynon (#100).

It is also worthwhile noting that some of these languages now are on their way to extinction: Agta (Alabat Island, Camarines Norte, Iraya); Northern Alta (Baler Negrito, Ditaylan Alta, Ditaylin Dumagat); Arta (of Aglipay and Nagtipunan in Quirino Province); Ata (Mabinay, Negros Oriental); Ayta (Sorsogon, Tayabas); Batak (Babuyan, Tinitianes, Palawan Batak); Katabaga (Bondoc Peninsula).

References:
Chretien, Douglas. 1962. A classification of twenty-one Philippine languages.Philippine Journal of
     Science, 91: 485 - 506.
Comrie, Bernard (ed). 1987. The World’s Major Languages. Sydney: Croom Helm.
Dyen, Isidore. 1971. The Austronesian languages and Proto-Austronesian. In Thomas Sebeok (ed)
    Current Trends in Linguistics, Vol. 8, Part 1: Linguistics in Oceania..
____________. 1965. A lexicostatistical classification of the Austronesian languages. International
     Journal of American Linguistics, Memoir 19.
Grimes, Barbara F (ed). 1996. Ethnologue: Languages of the World, 13th edition.
    Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics.
Llamzon, Teodoro; S.J. 1978. Handbook of Philippine Language Groups.
    Quezon City Ateneo de Manila Press.
McFarland, Curtis D. 1966. Subgroupings and number of Philippine languages or How many
    Philippine languages are there? In Maria Lourdes S. Bautista (ed) Readings in
    Philippines Sociolinguistics. Manila: De La Salle University Press.
Ruhlen, Merritt. 1987. A Guisde to the World’s Languages (Volume 1: Classification).
     California: Standford University Press.
Thomas, David and Allan Healy. 1962. Some Philippine language subgroupings and reconstruction.
     A lexicostatistical study. Anthropological Linguistics, 4 (1) : 21-33.
Zorc, David Paul R. 1975. The Bisayan dialect of the Philippine subgroupings and reconstruction.
     Dissertatio (Ph.D), Cornell University. Published in 1977, Canberra: The Australian
     NationalUniversity).

Gawain 1: Pagmamapa ng mga wika sa Pilipinas.

Tala ng mga wika ng Pilipinas: Mayroong 175 wika sa Pilipinas, 171 dito ay nanatiling gamit pa at 4 ay tuluyang lumipas na.

A. Mga Buhay na Wika sa Pilipinas

Ang mga sumusunod ang 175 wika sa Pilipinas:

Agta (Alabat Island)

Agta (Camarines Norte)

Agta (Casiguran Dumagat)

Agta (Central Cagayan)

Agta (Umiray Dumaget)

Ata

Ati

Bicolano (Hilagang Catanduanes)

Bicolano (Timog Catanduanes)

Español / Kastila / Spanish / Castillian

Iranon probinsiya ng Shariff Kabunsuan, Maguindanao, Lanao Del sur at parte ng Zamboanga[pananangguni'y kailangan]

Kalinga (Lower Tanudan)

Kalinga (Lubuagan)

Kalinga (Mabaka Valley)

Kalinga (Madukayang)

Kalinga (Southern)

Kalinga (Upper Tanudan)

Manobo (Rajah Kabunsuwan)

Manobo (Sarangani)

Manobo (Kanlurang Bukidnon)

Palawano (Brooke's Point)

Philippine Sign Language

Porohanon

Buhay na wika…

Mga Patay na wika

MGA WIKA AT DYALEKTO SA PILIPINAS

1. AGTA, Alabat Island Silangang Lalawigan ng Quezon, (Alabat Island umagat) Luzon

2. AGTA, Camarines Norte Luzon, Santa Elena at Labo, (Manide, Agiyan) Camarines Norte

3. AGTA, Sentral Cagayan Hilagang Silangan ng Luzon

(Central Cagayan Dumagat)

4. AGTA, Dicamay Luzon, Isabela (malapit sa Jones) (Dicamay Dumagat)

5. AGTA, Silangang Cagayan Hilagang Silangang Luzon, Timog Davilacan Bay at Palaui Island sa Hilaga

6. AGTA, Isarog Mt. Isarog, Silangang Lunsod ng Naga, Lalawigan ng Bikol; Luzon

7. AGTA, Kabuluwen Lalawigan ng Quezon; Luzon (Ditayun Alta, Ditayun Dumagat)

8. AGTA, Mt. Iraya Silangang Lake Buhi, Lalawigan ng (Inagta ng Mt. Iraya, Rugnot ng Bikol; Luzon Silangang Lake Buhi, Itbeg Rugnot)

9. AGTA, Mt. Iriga Silangang Lunsod ng Iriga, (San Ramon Inagta, Kanlurang Kanlurang Lake Buhi, Mga Lake Buhi, Mt. Iriga Negrito) Lalawigan ng Bikol; Luzon

10. AGTA, Remotado Luzon; Santa Inez, Lalawigan ng (Hatang-Kayey) Rizal Paimouhan, Gen. Nakar, Quezon

11. AGTA, Villaviciosa Luzon, Lalawigan ng Abra

12. AGUTAYNON Hilagang mga lalawigan ng Cuyo, Palawan

13. AKLANON Lalawigan ng Aklan, pahilagang (Aklan, Panay) Panay

14. ALANGAN Hilagang Sentral ng Mindoro

15. AMBALA Luzon; Lalawigan ng Bataan

16. ATA Mabinay, Negros Oriental

17. ATI Pulo ng Panay, Maliit na pangkat sa

lahat ng lalawigan

18. ATTA, Faire Malapit sa Faire, Rizal, Lalawigan

19. AYTA, Mariveles Mariveles, Bataan; Luzon (Katimugang Alta) Cagayan

20. ATTA, Pamplona Hilagang Kanluranin ng Lalawigan (Kahilagaang Cagayan Negrito) ng Cagayan; Luzon

21. ATTA, Pudtol Pudtol, Kalinga-Apayao; Luzon

22. AYTA, Tayabas Tayabas, Quezon; Luzon

23. BAGOBO Lunsod ng Davao, Mindanao; (Jangan, Giangan, Gvanga Silangang Dahilig ng Mt. Apo,

Gulanga) Davao del Sur

24. BALANGAO Silanganing Lalawigan Bontoc; (Balangao Bontoc, Gulanga) Luzon

25. BALOGA Floridablanca, Pampanga; Luzon

26. BANTUANON Banton, Simara, Maestro de Ocampo (Banton, Odionganon, at mga pulo ng Tablas, Romblon,

Sibalenhon) sa pagitan ng Masbate at Mindoro

27. BATAGNON Dulong Katimugan ng Mindoro

28. BATAK Palawan (Babuyan, Tinitianes,

Palawan Batak)

29. BIKOLANO, Albay Kanluraning Lalawigan Albay at Buhi, Camarines Sur; Luzon

30. BIKOLANO, Central Katimugang Catanduanes, (Bicol) Kahilagaang Sorsogon, Albay, Camarines Norte at Sur; Luzon

31. BIKOLANO, Iriga Lunsod ng Iriga, Baao, Nabua, (Riconada, Bicolano) Bato, Camarines Sur; Luzon

32. BIKOLANO, Kahilagaang Luzon; Kahilagaang Catanduanes,

Catanduanes Silangang Bicol

33. BIKOLANO, Katimugang Luzon; Katimugang Silangang Bikol

Catanduanes

34. BINUKID Hilagang Sentral Mindanao,

(Binukid Manobo) Katimugang Bukidnon, hilagang silangang Cotabato, Agusan del Sur

35. BLAAN, Koronadala Lalawigan ng Timog Cotabato, (Koronadal Bilaan, Bilanes, Mindoro Biraan, Baraan, Tagalgad)

36. BLAAN, Saranggani Lalawigan sa Timog Cotabato, (Bilaan, Balud, Tumanao) Saranggani Peninsula; Mindanao

37. BOLINAO Lalawigan sa Kanlurang

(Bolinao Sambal, Bolinao Pangasinan; Luzon Zambal)

38. BONTOC, Sentral Bulubunduking Lalawigang Sentral; (Igorot) Luzon

39. BONTOC, Silanganin Bulubunduking Lalawigang Sentral; (Katimugang Bontoc, Luzon Kadaklan-Barlig Bontoc)

40. BUHID Katimugang Mindoro

(Bukil, Bangon)

41. BUTUANON Lunsod ng Butuan, Mindanao

42. CALUYANUN Mga pulo ng Caluyan, Antique (Caluynanen, Caluyanyon)

43. CAPIZNON Hilagang-Silanganing Panay

(Capisano, Capiseno)

44. CEBUANO Negros, Cebu, Bohol Visayas at mga (Sugbuhanon, Mindanao bahagi ng Mindanao

Visayan, Visayan, Sebuano)

45. CHAVACANO Naninirahang Kastilang Creole sa (Zamboangeño, Chabakano) Mindanao

46. CUYONON Baybaying dagat ng Palawan, mga (Cuyono, Cuyunon, Cuyo, pulo ng Cuyo a pagitan ng Palawan

Kuyunon) at Panay

47. DAVAWENO Batayang Kastilang Creole sa (Matino, Davaono) Mindanao

48. DAVAWENO ZAMBOANGENO Davao Oriental, Davao del Sur, Mindanao

49. DUMAGAT, Casiguran Baybaying dagat Silangan ng Luzon;

(Casiguran Agta) hilagang lalawigan ng Quezon

50. DUMAGAT, Umiray Lalawigan ng Quezon; Luzon

(Umirey Dumagat, Umiray Agta)

51. FILIPINO Pambansang Wika ng Pilipinas

52. GA'DANG Silanganing Lalawigang

(Gaddang) Bulubundukin, Katimugang Isabela, Nueva Viscaya; Luzon

53. HANONOO Katimugang Oriental Mindoro (Hanunoo)

54. HILIGAYNON Iloilo, Capiz, Panay, Negros (Ilonggo) Occidental, Visayas

55. IBALOI Sentral at Katimugang Lalawigang (Inibalo, Nabaloi, Benguet-Igorot, Benguet, Kanluraning lalawigan ng

Igodor) Nueva Viscaya; Luzon

56. IBANAG Isabela at Cagayan; Luzon

57. IBATAAN Babuyan Island, hilagang Luzon (Babuyan, Ibatan, Ivatan)

58. IFUGAO, Amganad Ifugao, Luzon

59. IFUGAO, Batad Ifugao, Luzon

60. IFUGAO, Kiangan Ifugao, Luzon

(Gilipanes, Quiangan)

61. ILOCANO Hilagang-kanluranin ng Luzon,

(Iloko, Ilokano) La Union at mga lalawigan ng Ilocos, Cagayan Valley, Babuyan, Mindoro, Mindanao

62. ILONGOT Silanganing Nueva Vizcaya,

(Bugkalut, Bukalot, Lingotes) Kanluraning Quirino; Luzon

63. INGLES Isa sa pangalawang wika ng

Pilipinas

64. IRAYA Kahilagaang Mindoro

65. ISINAI, Insinai Luzon, Bambang, Dupax at Aritao,

(Isinay, Inmeas) Nueva Vizcaya

66. ISNAG Kahilagaang Apayao, Luzon

(Dibagat-Kabugao-Isneg, Isneg)

67. ITAWIT Luzon; Katimugang Cagayan

(Itawit, Tawit, Itawes)

68. ITNEG, Adasen Hilagang-silangan ng Abra (Addasen Tinguian)

69. ITNEG, Binongan Ba-ay Valley at Licuan, Abra; Luzon

(Tinguian)

70. ITNEG, Masadiit Sallapadan at Bucloc, Abra; Luzon

71. ITNEG, Katimugan Luzon, Katimugang lalawigan ng (Lubo-Tiempo Itneg) Abra

72. IVATAN Basco, Mga pulo ng Batanes

(Basco Ivatan)

73. IWANK Naninirahan sa sumusunod na

(I-wak) lugar: Tojongan, Bakes, Lebeng, Chimulpus, Kayo-ko, Salaksak (Kayapa) at Kalayuang silangang Itogon, Lalawigan ng Benguet; Luzon

74. KAGAYANEN Pulo ng Cagayan, Baybaying Dagat (Cagayano Cillo) ng Palawan sa Pagitan ng Negros at

Palawan

75. KALAGAN Sa kahabaan ng silangan at

kanlurang baybaying dagat ng

Davao del Sur at Davao Oriental

76. KALAGAN, Kagan Lunsod ng Davao, Mindanao (Kaagan, Kagan, Kalagan)

77. KALAGAN, Tagakaulu Katimugang Mindanao (Tagakaolo)

78. KALINGA, Butbut Luzon; Butbut, Tinglayan, Kalinga-Apayao

79. KALINGA, Guinaang Silanganing Abra at Kalinga-Apayao, Luzon

80. KALINGA, Limos Luzon, Kalinga- Apayao

81. KALINGA, Mabaka Valley Luzon, Timog-Silangang (Mabaka Itneg, Kal- uwan) Kalinga-Apayao

82. KALINGA, Madukayang Katimugang lalawigang Bulubundukin, Luzon

83. KALINGA, Southern Katimugang Kalinga-Apayao, Luzon

(Sumadel-Tinglayan, Kalinga)

84. KALINGA, Tanudan Katimugang Kalainga-Apayao, Luzon

85. KALLAHAN, Kayapa Kanluraning Nueva Viscaya (Kalangoya, Kalanguyya, Kalkali)

86. KALLAHAN, Keley-1 Napayo, Kiangan, Ifugao (Antipolo Ifugao)

87. KAMAYO Surigao del Sur, sa pagitan ng Marihatag at Lingig, Mindanao

88. KANKANAEY Kahilagaang Lalawigan ng Benguet, (Sentral Kankanaey, Kankanai, Timog kanluranin ng lalawigang Kankanay) Bulubundukin, Timog-Silangan ng

Ilocos Sur, hilagang silangan ng La

Union, Luzon

89. KANKANAY, Kahilagaan Kanluraning lalawigang (Sagada Igorot, Kanluraning Bulubundukin, Timog Silangang Bontoc) Ilocos Sur, Luzon

90. KARAO Karao, Bokod, lalawigan ng Benguet, Luzon

91. KAROLANOS Sentral ng Pilipinas

92. KASIGURAN Casiguran, Quezon; Luzon

93. KINARAY-A Mga lalawigan ng Antique, (Hinaray-a, Karay-a, Antiqueno, Kanluraning Panay

Hamtinon)

94. LOOCNON Katimugang pulo ng Tabias

95. MAGAHAT Timog-Kanluraning negros, Mt. (Bukidnon, Ata-Man) Amiyo malapit sa Bayawari

96. MAGINDANAON Maguindanao; Iranum, (Magindanao, Magindana) Maguindanao; Hilagangn Cotabato,

Timog Cotabato, Sultan Kudarat at

Zamboanga del Sur, Iranum sa

Bukidnon; Mindanao

97. MALAYNON Malay, Hilagang- kanluranin ng Aklan, Panay (kapatagan)

98. MAMANWA Agusan del Norte at Surigao, (Mamanwa Negrito, Mindanao Minamanwa, Mamanwa

Sambal)

99. MANDAYA, Cataelano Davao Oriental, Mindanao

100. MANDAYA, Karaga Davao Oriental, Mindanao (Manay Mandayan,

Mangaragan, Mandaya)

101. MANDAYA, Sangad Mindanao

102. MANOBO, Agusan Mindanao, Hilagang Kanluraning Davao

103. MANOBO, Ata Agusan del Norte, Agusan del Sur, (Ata ng Davao) Mindanao

104. MANOBO, Cotabato Timog Cotabato, Mindanao

105. MANOBO, Dibabawon Manguagan, Davao del Norte, (Mandaya, Dibabaon, Mindanao debabaon)

106. MANOBO, Ilianen Kahilagaang Cotabato, Mindanao

107. MANOBO, Matig-Salug Davao del Norte, Timog-silangang Bukidnon, Mindanao

108. MANOBO, Obo Sa pagitan ng Davao del Sur at (Obo Bagobo, Bagobo, Hilagang Cotabato, Mindanao

Kidapawan Manobo)

109. MANOBO, Rajah Kabungsuan Katimugang Surigao del Sur

110. MANOBO, Saranggani Katimugan at Silangang Davao, Mindanao

111. MANOBO, Tagabawa Katimugang Surigao del Sur

112. MANOBO, Kanluraning Mindanao, Lunsod ng Davao, Bukidnon Dalisid ng Mt. Apo

113. MANOBO Silangang Davao at mga lalawigan (Mandaya Mansaka) ng Davao Oriental

114. MARANAO Silangang Davao at mga lalawigan (Ranao, Maranaw) ng Davao Oriental

115. MASBATEÑO Kasama ang Sorsogon, Masbate at (Minasbate) tatlong pulo

116. MOLBOG Pulo ng Balabas, Katimugang

Palawan

117. PALAWANO, Brooke's Point Timog Silangang Palawan

118. PALAWANO, Sentral Kasama ang Timog Kanlurang (Quezon Palawano, Palawanen) palawano, Katimugang Palawan

119. PALAWANO, Timog Kanluran Timog Kanlurang Palawan mula sa Canipaan hanggang Canduaga

120. PAMPANGAN Pampanga, Tarlac, at Bataan; Luzon (Pampango)

121. PANGASINAN Pangasinan; Luzon

122. PARANAN Silangang baybaying dagat, Isabela, (Palanenyo) Luzon, napapaligiran ng bundok

123. POROHANON Mga pulo ng Camotes

(Camotes)

124. ROMBLOMANON Romblon at mg pulo ng Sibuyan (Romblon) bahagi ng Silangang pulo ng Tablas, Hilagang Panay

125. SAMA, Abaknon Capul Island na katabi ng San (Abaknon, Inbaknon, Capul, Bernardino Strait

126. SAMA, Balangingi Kapuluran ng Sulu sa hilagang (Baangingi; Kahilagaang silangang Jolo, baybaying dagat ng

Sinama) Zamboanga, Kanluraning Mindanao

127. SAMA, Sentral Sulu, baybaying dagat ng Sabah, (Siasi Sama, Sentral Sinama) kalapit ng Malaysia

128. SAMA, Mapun Cagayan de Sulu at Palawan, gayon (Cagayan de Sulu, Jama din sa Sabah, kalapit ng Malaysia Mapun, Cagayanon)

129. SAMA, Pangutaran Kanlurang Sentral ng Sulu, Kanlurang Jolo; Mindanao

130. SAMA, Katimugan Mga kapuluang sumusunod sa Borneo Katimugang Sulu, mga pangkat at Tawi-Tawi; Simunul, Sibulu, at iba pang pangunahing pulo

131. SAMBAL, Botolan Sentral Luzon, Zambales (Aeta Negrito, Botolan Zambal)

132. SAMBAL, Tina Kahilagaang Zambales, Luzon (Tino)

133. SANGIHE Indonesia, mga pulo ng Balut labas (Sangil, Singerese) ng Mindanao

134. SANGIRE Pulo ng Balut, labas ng Mindanao (Snagil, Singgil)

131. SAMBAL, Botolan Sentral Luzon, Zambales (Aeta Negrito, Botolan Zambal)

132. SAMBAL, Tina Kahilagaang Zambales, Luzon (Tino)

133. SANGIHE Indonesia, mga pulo ng Balut labas (Sangil, Singerese) ng Mindanao

134. SANGIRE Pulo ng Balut, labas ng Mindanao (Snagil, Singgil)

139. SUBANUN, Lapuyan Mga Sub- peninsula ng Sulu sa (Lapuyen, Margosatubig) Silangang Zamboanga del Sur, Mindanao

140. SUBANUN, Sindangan Silangang Peninsula ng Mindanao, Kapuluan ng Sulu, Mindanao

141. SULOD Tapaz, Capiz, Lambunao, Iloilo, (Bukidnon Mondo) Valderama, Antique, Panay

142. SURIGAONON Surigao, Carrascal, Cantilan, Madrid, Larosa

143. TADYAWAN Silangang Sentral Mindoro (Pula, Tadianan, Balaban)

144. TAGALOG Katimugang Luzon, kasama ang Kalakihang Maynila (Metropolitan Manila), Bulacan, Cavite, Rizal, Batangas, Laguna, mga bahagi ng Quezon, ilang lugar sa Palawan, Mindoro, Masbate, Bataan

145. TAGBANWA, Aborlan Palawan, kasama ng Lamane (Apurahuano, Tagbanwa)

146. TAGBANWA, Calamian Pulo ng Colon, Hilagang Palawan (Kalamian, Calamiano, at Busuanga; Baras, silangang Kalamianon) baybay-dagat ng Palawan, katapat ng Pulo ng Dumaras

147. TAGBANWA, Sentral Kahilagaang Palawan

148. TAUSUG Jolo, Kapuluan ng Sulu

(Taw Sug, Sulu, Suluk, Tausug,

Moro, Joloano)

149. TAWBUID Sentral Mindoro

(Bangon, Batangan, Tabuid,

Piron, Suri, Barangan,

Binatangan)

150. T'BOLI Timog Cotabato, Mindanao

(Tibolo, Tagabili)

151. TIRURAY Upi, Cotabato, Mindanao

(Tirurai, Teduray)

152. WARAY-WARAY Kahilagaaan sa silanganang (Samareño, Samaran, Samar-Leyte Samar-Leyte, Waray)

153. YAKAN Kapuluan ng Sulu, Pulo ng Basilan, (Yacaves) Kanluraning Mindanao

154. YOGAD Echague, Isabela; Luzon

SANLIPI

SANLIPI

Biyernes, Nobyembre 8, 2013

Fil 312

Walang komento:

Mag-post ng isang Komento